De jongen en de oude vrouw met de kaars
als vloeiend kaarsvet
Peter Paul Rubens, 1577-1640
Generaties
Een oude vrouw staart voor zich uit en tempert met haar hand het kaarslicht, terwijl de jongen achter haar zijn kaars bijhoudt om hem aan te steken. Het paneel is geschilderd in de stijl van Caravaggio, wiens werk Rubens in Italië had leren kennen. Kenmerkend daarvoor zijn de spannende lichteffecten en het ongepolijste realisme.
Rubens maakte dit schilderij niet voor de verkoop en hield het altijd bij zich. Waarschijnlijk gebruikte hij het als studiemateriaal voor de leerlingen in zijn atelier.
Scroll om verder te gaan
Peter Paul Rubens, (1577-1640)
Rubens, geboren te Siegen Duitsland en gestorven in Antwerpen, is de schepper van bijbelse en mythologische voorstellingen, landschappen, jachtstukken, portretten, ontwerpen voor sculpturen, titelpagina’s en wandtapijten. Waar hij het verschil maakt met de meeste kunstenaars, is dat hij enorm goed kan kijken, begrijpen, overnemen en creatief verwerken. Wat hij schildert, schildert hij mooier dan om het even welke specialist. Dat maakt hem zo uniek. Toen en nu. Rubens was leergierig, een verwoed boekverzamelaar die geleerden in heel Europa kende, een amateurwetenschapper met een enorme appetijt. Hij was een intelligent zoeker die zijn rijke carrière lang nooit gestopt is met experimenteren.
Vrouw voor het leven?
Op 3 oktober 1609 huwt Rubens Isabella Brant (boven), dochter van stadsgriffier van Antwerpen, Jan Brant. Een buurmeisje in de Antwerpse Kloosterstraat. In 1623 sterft zijn dochtertje Clara Serena en 3 jaar later volgt zijn vrouw haar aan de pest. Hun twee zonen bleven echter leven. Maar in 1930 vindt hij opnieuw geluk en trouwt Rubens met Helena Fourment (onder), 16 jaar en dus even oud als Rubens zijn zoon.. Rubens geeft de voorkeur aan ‘een jonge vrouw uit een fatsoenlijk burgermilieu…die niet zou blozen als ik mijn penselen ter hand neem’. Samen krijgen de twee 5 kinderen.
Religieuze thema's
Als een barokke schilder was er nog niet zoveel diversiteit in de thema's van schilders. Hij schilderde in meerdere genres: van portretten tot grootschalige projecten zoals religieuze schilderijen en belangrijke historische reeksen. Hij genoot een ongeëvenaarde sociale positie onder kunstenaars in zijn tijd en werd algemeen erkend als een van de belangrijkste schilders in de westerse kunstgeschiedenis.
Het belang van het schilderij
Olieverfschilderij op paneel 77 × 62,5 cm.
De schilder is bij dat proces, vermoedelijk uitgevoerd door Paulus Pontius (1603-1658), nauw betrokken geweest. Mogelijk heeft hij zelf in 1617 de eerste opzet op de plaat gezet. In ieder geval bracht hij correcties aan op een van de proefdrukken, en voorzag hij een volgende proef van een tweeregelig onderschrift in het Latijn. Dit luidt: "Quis vetet apposito, lumen de lumine tolli / Mille licet capiant, deperit inde nihil" (Wie zou verbieden licht te halen van licht dat nabij is, ook al zijn het er duizend die dat doen, het wordt er niet minder door).
Het doorgeven van licht dat in de voorstelling wordt uitgebeeld zou, in combinatie met het handgeschreven motto, kunnen betekenen dat Rubens dit motief tot persoonlijk devies had gekozen, het leven in geestelijke zin beschouwend als een onbeperkt geven en nemen.
Inspiratie
Boven het altaar van de Sint-Caroluskerk in Antwerpen waren betoverende beelden tentoon gesteld. Ze zijn gerestoreerde schilderijen van Rubens die waren afgebrand bij een brand in de 17de eeuw en die voor je ogen tot leven lijken te komen. Rubens heeft zelf ook enkele werken geïnspireerd op de oude vrouw en de jongen met de kaars waaronder het schilderij van een oude vrouw die een mandje kolen vasthoudt bij twee jonge kinderen.
De gouden eeuw
De noordelijke Nederlanden maakten een bloeiperiode door op gebied van handel, wetenschap en kunsten. Ook wat betreft haar politieke en militaire macht (vooral ter zee) nam de Republiek in de wereld een vooraanstaande positie in. De bloeitijd van de noordelijke Nederlanden was een belangrijke nieuwe fase in de ontwikkeling van de westerse beschaving. De clientèle van de Nederlandse kunstenaar was zeer verschillend van die van hun buitenlandse collega's. Dit had invloed op de onderwerpen die men hier koos en de stijl van schilderen. Nog een verschil met het buitenland was dat veel doeken niet in opdracht vervaardigd werden, maar via kunsthandelaren en schilders zelf afgezet werden.
De oude mode
De vrouwen hebben vaak een schort aan voor het koken en werken. Verder hebben de mensen redelijk veel lagen over elkaar aan. Dit is vooral tegen de kou, daarom dragen vrouwen ook vaak een muts en mannen een hoed. De mannen hebben grote kragen aan hun jassen. De rijke mensen zien er iets anders uit. De kleding van de vrouwen is gemaakt van soepele stoffen, zoals satijn, linnen en wol. Hun kleren zijn versiert met kant, fluweel en hebben veel kleur. Het katoen voor de mantels is vaak mooi bedrukt. De meeste kleren zijn in de kleuren rood, blauw en goud gemaakt. Nieuw zijn de driekwart mouwen, waarbij de vrouwen ook weer armbanden kunnen dragen. De mannen dragen veel pluimen en de rijke vrouw had graag pijpenkrullen en nephaar. Hoe meer haar hoe beter.
(als je op de afspeelknop van Il Tempo klikt zal de achtergrondmuziek stoppen. Moest je dit weer willen afspelen klik dan op de afspeel knop beneden rechts)
Leergierig
Al sinds Rubens kind was was hij zeer leergierig. van jongs af aan begon hij met schetsen en andere tekeningen. Buiten de kunst was Rubens enorm goed met talen, ze noemde hem een veelzijdig talent. Zijn belangrijkste leermeester was Van Veen die hem symboliek bijleerde. Een dier dat voor iets bepaald staat zoals een haas voor waakzaamheid. Via Van Veen leerde Rubens vele connecties leggen met andere beroemdheden zoals Nicolaas Rockox, Antwerps burgemeester.
Italiaanse periode
Rubens vertrekt in 1600 naar Italië. Hij blijft er acht jaar. Hij bestudeert schatten uit de klassieke oudheid en de eigentijdse Italiaanse kunst. Zijn verblijf op het schiereiland laat een onuitwisbare stempel na op zijn werk. Geen enkel kunstenaar heeft zich de klassieke traditie en de erfenis van zijn Italiaanse voorgangers zo eigen gemaakt als Rubens. In zijn schilderijen wemelt het van antieke gebouwen en beelden. De invloed van de antieke sculptuur is te herkennen aan de houding van zijn figuren.
Diplomatieke periode
Na de dood van aartshertog Albrecht wordt hij de raadsheer van aartshertogin Isabella. In de periode 1625-1628 reist hij doorheen Europa om te onderhandelen over een mogelijke vrede tussen Spanje en Engeland. Een verbond tussen die twee landen zou misschien ook een einde maken aan de vijandelijkheden tussen de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden. Behalve prestigieuze opdrachten levert het hem ook twee adellijke titels op.
 |  |  |  |
|---|
Laatste woorden
Vanaf eind jaren ’30 gaat de gezondheid van Rubens sterk achteruit. Hij moet stilaan afscheid nemen van zijn dolcissima professione, zijn overheerlijke beroep. Op 27 mei 1640 maakt hij zijn testament op en op 30 mei sterft hij in zijn huis aan de Wapper. Hij werd net geen 63 jaar. Op 9 mei 1640 schrijft hij een van de laatste brieven die van hem bekend zijn. Hij wenst een jonge vriend geluk met zijn huwelijk. ‘Mijn vrouw en ik…wensen u en uw geliefde vrouw alle geluk en volkomenheid in een langdurig huwelijk…uw bezoek zal ons altijd welkom zijn.’ Het zijn meer de woorden van een hartelijk man, dan van een groot kunstenaar. Maar misschien kan het een niet zonder het ander.
1 bekend werk
Slachting der onschuldigen
Rubens versie van de Kindermoord van Bethlehem. Het schilderij vormt niet enkel het startpunt van het musicalspektakel "Rubens", het is tot op heden ook één van de duurst verkochte schilderwerken ooit. In 2002 werd het op een veiling bij Sotheby's verkocht voor 76,6 miljoen dollar. Het was daarmee het duurste werk van een oude meester.
Aanvankelijk werd dit prachtige schilderij over de Bijbelse Kindermoord door Koning Herodes niet aan Rubens toegeschreven, maar aan een van de assistenten in zijn atelier: Jan Van den Hoecke.
Echt een laatste werk van Rubens is er niet, hij werkte soms jaren aan zijn werken en soms maar een paar dagen. Er zijn ook te veel werken om te zeggen "dat is zijn bekendste werk", maar er zijn wel enkele redelijk bekend. Helaas zijn Rubens werken niet zo beroemd als hijzelf.
